جودی بن عثمان عبسیموروریجودیالمَوْروری، نحوی برجسته اندلسی در قرن دوم. می‌باشد. ۱ - نام کاملنامِ کاملِ وی جودی بن عثمان عَبْسی موروری است. [۱]
عبدالرحمان بن ابی‌بکر سیوطی، بغیة‌الوعاه فی طبقات‌اللغویین و النحاة، ج ۱، ص۴۹۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهرة ۱۳۸۴.
وی از موالی آلِیزید بن طلحه عَنبسی بود. [۲]
محمد بن حسن زبیدی، طبقات‌النحویین و اللغویین، ج۱، ص ۲۷۸، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهرة ۱۳۷۳/ ۱۹۵۴.
[۳]
یاقوت حموی، معجم‌الادباء، ج ۲، ص ۸۰۲، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.
۲ - ولادتدر طُلَیطُلَه (تولدو کنونی) به دنیا آمد. [۴]
عبدالرحمان بن ابی‌بکر سیوطی، بغیة‌الوعاه فی طبقات‌اللغویین و النحاة، ج ۱، ص۴۹۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهرة ۱۳۸۴.
از تاریخ تولد او اطلاعی در دست نیست.۳ - اساتیدوی در سفر طولانی‌اش به شرق، نزد کِسائی، فَرّاء و ابوجعفر رُؤاسی، نمایندگان برجسته مکتب نحو کوفه، تعلیم دید. [۵]
محمد بن حسن زبیدی، طبقات‌النحویین و اللغویین، ج۱، ص ۲۷۸، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهرة ۱۳۷۳/ ۱۹۵۴.
[۶]
ابن ابّار، التّکملة لکتاب‌الصّلة، ج ۱، ص ۲۴۹، چاپ عزت عطار حسینی، بیروت ۱۳۷۵/۱۹۵۵.
به نوشته سیوطی، [۷]
عبدالرحمان بن ابی‌بکر سیوطی، بغیة‌الوعاه فی طبقات‌اللغویین و النحاة، ج ۱، ص۴۹۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهرة ۱۳۸۴.
جودی در سفرش به شرق با عباس بن فرج ریاشی نیز دیدار کرده و نزد وی نحو آموخته؛ اما با توجه به تاریخ تولد ریاشی (۱۷۷) و تاریخ درگذشت جودی (۱۹۸)، ریاشی در زمان درگذشت جودی ۲۱ ساله بوده است و بعید به نظر می‌رسد که استاد نحو جودی بوده باشد.۴ - تدریس و تالیف کتابجودی هنگامِ بازگشت به اندلس، کتابی در نحو از کسائی را با خود به وطنش برد و به تعلیم آن پرداخت وی همچنین برای اولین‌بار کتابی در نحو در اندلس تألیف کرد و به این ترتیب مکتب نحو کوفه در اندلس رواج یافت. [۸]
محمد بن حسن زبیدی، طبقات‌النحویین و اللغویین، ج۱، ص ۲۷۸، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهرة ۱۳۷۳/ ۱۹۵۴.
[۹]
شوقی ضیف، المدارس النحویه، ج۱، ص ۲۸۸ـ۲۸۹، قاهرة (۱۹۶۸).
جودی پس از بازگشت از شرق، در قرطبه ساکن شد و حلقه درسش در مسجد قرطبه از چنان شهرتی برخوردار گردید که امویان اسپانیا وی را برای تعلیم فرزندانشان برگزیدند. [۱۰]
عبدالرحمان بن ابی‌بکر سیوطی، بغیة‌الوعاه فی طبقات‌اللغویین و النحاة، ج ۱، ص۴۹۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهرة ۱۳۸۴.
اغلب منابع، بدون ذکر عنوان، تألیف کتابی را در نحو به وی نسبت داده‌اند. [۱۱]
محمد بن حسن زبیدی، طبقات‌النحویین و اللغویین، ج۱، ص ۲۷۸، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهرة ۱۳۷۳/ ۱۹۵۴.
[۱۲]
عبدالرحمان بن ابی‌بکر سیوطی، بغیة‌الوعاه فی طبقات‌اللغویین و النحاة، ج ۱، ص۴۹۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهرة ۱۳۸۴.
[۱۳]
شوقی ضیف، المدارس النحویه، ج۱، ص ۲۸۹، قاهرة (۱۹۶۸).
و فقط ابن ابّار عنوان آن را مُنَبّة‌الحجاره ذکر کرده است، [۱۴]
ابن ابّار، التّکملة لکتاب‌الصّلة، ج ۱، ص ۲۴۹، چاپ عزت عطار حسینی، بیروت ۱۳۷۵/۱۹۵۵.
که ظاهراً موجود نیست. ۵ - شاگردابوحرشان عبداللّه بن نافع نیز نحو را از جودی آموخت. [۱۵]
ابن ابّار، التّکملة لکتاب‌الصّلة، ج ۱، ص ۲۴۹، چاپ عزت عطار حسینی، بیروت ۱۳۷۵/۱۹۵۵.
۶ - قضاوتجودی مدتی والی امر قضا در اِلْبیره (الویرا) بود. ۷ - درگدشتوی در ۱۹۸ درگذشت و قاضی فرج بن کنانه بر جنازه‌اش نماز خواند. [۱۶]
محمد بن حسن زبیدی، طبقات‌النحویین و اللغویین، ج۱، ص ۲۷۹، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهرة ۱۳۷۳/ ۱۹۵۴.
[۱۷]
ابن ابّار، التّکملة لکتاب‌الصّلة، ج ۱، ص ۲۴۹، چاپ عزت عطار حسینی، بیروت ۱۳۷۵/۱۹۵۵.
[۱۸]
عبدالرحمان بن ابی‌بکر سیوطی، بغیة‌الوعاه فی طبقات‌اللغویین و النحاة، ج ۱، ص۴۹۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهرة ۱۳۸۴.
یاقوت حموی [۱۹]
یاقوت حموی، معجم‌الادباء، ج ۲، ص ۸۰۲، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.
سال وفات جودی را ۱۹۳ ذکر کرده و سیوطی، [۲۰]
عبدالرحمان بن ابی‌بکر سیوطی، بغیة‌الوعاه فی طبقات‌اللغویین و النحاة، ج ۱، ص۴۹۰، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهرة ۱۳۸۴.
به اشتباه، سال وفات جودی را سال تألیف کتابِ وی دانسته است.۸ - منابع(۱) ابن ابّار، التّکملة لکتاب‌الصّلة، چاپ عزت عطار حسینی، بیروت ۱۳۷۵/۱۹۵۵. (۲) محمد بن خیر اشبیلی، فهرسه مارواه عن شیوخه من الدواوین المصنفة فی ضروب‌العلم و انواع‌المعارف، چاپ فرانسیسکو کودرا و ریبرا تاراگو، ساراگوسا ۱۸۹۳، چاپ افست بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹. (۳) محمد بن حسن زبیدی، طبقات‌النحویین و اللغویین، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهرة ۱۳۷۳/ ۱۹۵۴. (۴) عبدالرحمان بن ابی‌بکر سیوطی، بغیة‌الوعاة فی طبقات‌اللغویین و النحاة، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهرة ۱۳۸۴. (۵) شوقی ضیف، المدارس النحویة، قاهرة (۱۹۶۸). (۶) یاقوت حموی، معجم‌الادباء، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳؛ ۹ - پانویس
۱۰ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «جودی بن عثمان عبسی‌موروری»، شماره۵۱۸۴. |